Pani Przewodnicząca! Panie Komisarzu! Szanowni Państwo! Nadrzędnym celem unii energetycznej jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego jej członkom, które w dużej mierze zależy od dywersyfikacji dostaw. Zgodność umów międzyrządowych w dziedzinie energii z unijnym prawem jest jednym z warunków prawidłowego funkcjonowania wewnętrznego rynku energii, podniesienia bezpieczeństwa dostaw i dywersyfikacji. Jednak jak wszyscy wiemy, dotąd Komisja nie dysponowała skutecznym narzędziem przeciwdziałania zawieraniu umów niezgodnych z prawem unijnym, niezgodnych z celami Unii energetycznej.
Ponad rok temu, w grudniu 2015 roku, w parlamentarnej rezolucji dotyczącej unii energetycznej zwracaliśmy uwagę na małą przejrzystość umów międzyrządowych, na dostawę i tranzyt surowców energetycznych z państw trzecich lub budowę i wykorzystanie niezbędnej infrastruktury oraz zwracaliśmy uwagę na brak skuteczności dotychczasowych mechanizmów kontroli.
W lutym ubiegłego roku Komisja przedstawiła projekt modyfikacji decyzji w tej sprawie. Od tego czasu w ramach Komisji Przemysłu, Energii i Badań Naukowych prowadziliśmy intensywne prace, by ustanowić mechanizmy weryfikacji w stosunku do wspomnianych umów. Muszę tu podkreślić, że bez bardzo dobrej współpracy z kontrsprawozdawcami poszczególnych grup politycznych, z ich doradcami tak szybka ścieżka legislacyjna nie byłaby możliwa. Chciałem wszystkim bardzo serdecznie podziękować.
Ten okres bardzo wytężonych negocjacji przypadł na końcowy okres prezydencji słowackiej. Również z prezydencją słowacką pracowaliśmy bardzo dobrze nad tym dokumentem. Chciałbym też podziękować przewodniczącemu ITRE, panu profesorowi Buzkowi, za zaangażowanie, współpracę, nie zawsze oczywistą wśród polityków o różnych orientacjach politycznych, ale myślę, że rzeczywiście była to bardzo dobra współpraca.
Jestem przekonany, że projekt decyzji, który mamy jutro uchwalić, może zapewnić obywatelom i państwom większe bezpieczeństwo energetyczne. To będzie zarazem pierwszy akt legislacyjny wdrażający założenia wspólnej strategii energetycznej 28 państw członkowskich. Oczywiście ten projekt jest rezultatem kompromisu osiągniętego w negocjacjach między grupami politycznymi w komisji oraz w negocjacjach z Radą, i jak każdy kompromis oznacza konieczność pewnych ustępstw. Najważniejsze postanowienia tego dokumentu to to, że projekty umów, które dotyczą dostaw lub przesyłu gazu ziemnego i ropy naftowej, będą weryfikowane przez Komisję Europejską, zanim zostaną ratyfikowane, czyli ex ante. Do tej pory mieliśmy do czynienia jedynie z weryfikacją ex ante i tylko pod kątem istniejących przepisów unijnych; teraz dodatkowym kryterium weryfikacji staje się również szeroko zdefiniowane bezpieczeństwo energetyczne.
Natomiast nie udało się w obecnym kształcie tej decyzji zamieścić weryfikacji ex ante umów dotyczących energii elektrycznej. Warto jednak podkreślić, że zgodnie z zapisem klauzuli rewizyjnej mogłyby one zostać włączone w zakres weryfikacji przy kolejnej aktualizacji przepisów. Klauzula weryfikacji ex ante nie obejmuje także tak zwanych instrumentów niewiążących oraz umów hybrydowych. Jeżeli chodzi o instrumenty niewiążące, to kryteria notyfikacji są w tym przypadku znacznie mniej restrykcyjne, jednak ważne jest to, że zostały one zdefiniowane w tej decyzji, co otwiera możliwość wprowadzenia bardziej szczegółowej weryfikacji tych instrumentów w przyszłości.
Projekt pomija też umowy hybrydowe, ale w ramach trójstronnych negocjacji Komisja zobowiązała się wydać oświadczenie, zgodnie z którym klauzula rewizyjna zawarta w artykule 10 decyzji umożliwia Komisji wystąpienie w przyszłości z wnioskiem o włączenie tego rodzaju umów w zakres weryfikacji. To są umowy, które zawierają państwa, rządy z podmiotami formalnie pozarządowymi, ale w których państwa trzecie sprawują dominującą rolę.
Dziękuję bardzo, jeszcze się wypowiem oczywiście na koniec naszej debaty.
Prof. Zdzisław Krasnodębski
1 marca 2017 r. – Bruksela
Autor zdjęć: Mathieu CUGNOT European Union 2017 – Source : EP